در دنیای امروز ما که اطلاعات به اشکال مختلف، با سرعتی دیوانه‌وار در مقایسه با گذشته در حال دست به دست شدن است، سیستم حسی، عصبی و شناختی ما هر روز و هر لحظه درگیر رسانه‌های مختلف، درست و غلط‌های تعیین شده از سمت محیط و تبلیغات هستیم. طبیعی است که نمی‌توانیم خود را از این فرایندی که در جهان طی می‌شود کنار بکشیم و حتی گاهی ممکن است خودمان هم به منابع خاموش نشدنی این صداها، تصاویر و اطلاعات تبدیل می‌شویم. توانایی برقراری ارتباط و ابراز کردن خود، نقش پررنگی در پیش‌برد اهداف ما در دنیای به شدت شلوغی که اطرافمان جریان دارد، ایفا می‌کند اما اگر برای مدتی همه‌چیز متوقف شود چه؟ آیا سکوت اصلا در زندگی مدرن جایگاهی دارد؟ آیا سکوت را آن‌طور که باید می‌شناسیم؟ تاثیر سکوت بر زندگی ما چیست؟
سکوت چیست؟
احتمالا این ساده‌ترین چیزی است که تا به حال خوانده‌اید و فکر می‌کنید کسی نیست که دربارهی معنای سکوت دچار تردید شود؛ سکوت یعنی نبودن صدا. درست است، سکوت دقیقا به همین معناست. چیزی که دربارهی سکوت از اهمیت خاصی برخوردار است، تشخیص آن است. ما معمولا وقتی سکوت را تعریف می‌کنیم، بیشتر جنبه‌ی بیرونی آن را در نظر داریم. در حالی که سکوت، دو نوع است و به دو شکل تجربه می‌شود: سکوت بیرونی و سکوت درونی.
سکوت بیرونی معمولا به معنی نبودن صدا در محیط اطراف است اما در سکوت درونی، ما با خودمان و افکارمان در صلح هستیم و احساس آرامش می‌کنیم. احساس آرامش لزوما در مواقعی که سکوت بیرونی در جریان است، وجود ندارد. ممکن است در این مواقع فکر و احساساتمان درگیر موضوعی باشد و در حال خودخوری باشیم؛ در این حالت با وجود سکوت بیرونی، ما سکوت درونی را تجربه نمی‌کنیم.
سکوت همیشه معنای مثبتی ندارد و ممکن است نشان از قهر و ناراحتی و حتی خشم باشد. به کار گرفتن درست سکوت در مواقع بروز خشم، در کنترل آن تاثیر زیادی دارد و ممکن است از عواقب منفی رفتارهای تکانشی هنگام خشمگین شدن جلوگیری کند اما باید بدانیم که در این مواقع، تاثیر سکوت می‌تواند معکوس شود و مشکلات بیشتری ایجاد کند. خشم هم یک هیجان است و نیاز به بروز و ظهور دارد؛ در صورتی که سکوت ما باعث خودخوری شود، مخرب است اما وقتی در سکوت به خشممان فکر کنیم و اتفاقات را تحلیل کنیم، در واقع منطق را وارد کار کرده‌ایم تا ابعاد مختلف اتفاقات را نشانمان دهد و در این شرایط سکوت ما دارد در کنترل خشم، موثر و مفید عمل می‌کند.
این مقاله‌ی روان‌نویس دربارهی عواقب سکوت در زندگی‌های امروزی را از دست ندهید.
تاثیر سکوت بر زندگی
سکوت بیرونی می‌تواند بر روی بهبود وضعیت درونی و رسیدن به سکوت درونی موثر باشد؛ در حقیقت نکاتی که در بخش قبلی دربارهی سکوت ذکر کردیم، فقط بخش کوچکی از تاثیرات مثبت سکوت در میان سراسیمگی این روزهای زندگی انسان است. سکوت در بهبود وضعیت سلامتی و حتی عملکرد ما هم تاثیر دارد. پنج تا از مزایای سکوت را در ادامه باهم می‌بینیم:
۱- بهبود ارتباط با خود و دیگران
وقتی اطرافمان شلوغ باشد، بخشی از انرژی ما برای ارتباط گرفتن با اطرافیانمان از دست می‌رود و گاهی حتی حس کنیم حرف تازه‌ای برای گفتن نداریم. در سکوت می‌توانیم با افکار و احساسات خود ارتباط بهتری برقرار کنیم و ابعادی از خودمان و روابطمان را کشف کنیم که دوست داشته باشیم درباره‌شان با بقیه هم صحبت کنیم؛ در سکوت می‌توانیم با خودمان دوست شویم. تاثیر سکوت در افزایش خودآگاهی و شارژ مجدد انرژی روانی و آمادگی برای تعاملات اجتماعی آینده، قابل انکار نیست.
۲- کاهش استرس و نشخوار فکری
شلوغی‌هایی که به‌طور روزمره با آن‌ها سر و کار داریم، تنش‌ها و اضطراب‌هایی را برای ما در پی دارد که با تجمع آن‌ها و مشغول شدن ظرفیت ذهنی و در نهایت نشخوار فکری مداوم، ممکن است مشکلات جدی مثل استرس شدید یا افسردگی برایمان ایجاد شود. با به وجود آوردن محیطی ساکت و آرام، می‌توانیم این اضطراب‌ها را تا حدودی کنترل کرده و تنش را از خود دور کنیم. البته در موارد شدیدتر حتما باید از فرد متخصص کمک گرفت و سکوت به‌تنهایی پاسخگو نخواهد بود.
۳- بهبود سلامت فیزیکی
علاوه بر فرسودگی‌های فیزیکی که مستقیما بر جسم ما اثر دارند، تنش‌ها و اضطراب‌های روانی، بر جسم و بدن ما تاثیر می‌گذارند. به‌طور کلی تعداد زیادی از بیماری‌های ما، می‌توانند منشاء روانی داشته باشند. با مدیریت کردن اضطراب، می‌توانیم بیماری‌ها، تنش‌ها و انقباضات عضلانی که ریشه‌ی روانی دارند را کنترل کنیم و آرامش جسمی بیشتری را تجربه کنیم. همچنین تاثیر سکوت بر آرامش ذهنی، منجر به خواب راحت‌تر و باکیفیت‌تر هم می‌شود که همین خواب خوب، بر روی سلامت فیزیکی و روحی تاثیر مثبت زیادی دارد.
۴- افزایش تمرکز و کارآمدی
با کنار رفتن افکار مزاحم و مرتب شدن ذهن، که نتیجه‌ی قرار دادن خود در معرض سکوت است، می‌توانید ارزش‌ها و اولویت‌های خود را روشن‌تر ببینید و متمرکزتر آن‌ها را دنبال کنید. ارتباط گرفتن دوباره با با ارزش‌ها و اولویت‌هایتان کمک می‌کند تا راحت‌تر بتوانید در مورد مسائل غیر ضروری نه بگویید و انرژی و زمان آزاد بیشتری برای کارهایی که از نظر خودتان مهم‌اند داشته باشید.
۵- افزایش خلاقیت
سوزان کین در کتاش با عنوان سکوت؛ قدر درون‌گراها در جهانی که از سخن گفتن نمی‌ایستد بیان کرده است که “تنهایی و سکوت می‌تواند کاتالیزوری برای نوآوری و خلاقیت باشد.”. همین‌طور است؛ حتی برای کسانی که درون‌گرا نیستند هم سکوت این مزیت را دارد. در سکوت می‌توانیم ذهنمان را به پرواز دربیاوریم و به ایده‌های جدیدی برسیم. تاثیر سکوت بر جنبه‌هایی از زندگی روزمره مانند تمرکز، در شکل‌گیری خلاقیت و نوآوری هم به کارمان می‌آید چون با تمرکز بر مسئله‌ای خاص و ایده‌پراکنی حول محور آن است که ایده‌های جدید و راهکارهای نو و تازه متولد می‌شوند. در سکوت است که نویسندگان و پژوهشگران، آثارشان را خلق و فرضیاتشان را تحلیل می‌کنند و در سکوت بوده که دنیا، پیشرفت کرده است.
سکوت بیش از حد ممنوع!
تصور نکنید که با حبس کردن طولانی‌مدت خود در سکوت و انزوا اتفاق شگفت‌انگیزی برایتان می‌افتد و به بهترین ورژن خود تبدیل خواهید شد. نه! طبق بررسی‌های انجام‌شده، از جایی به بعد سکوت آثار مخربی را هم به همراه دارد.
گفته می‌شود بیشتر افراد فقط تا ۴۰ دقیقه سکوت مطلق را تحمل می‌کنند و اگر این شرایط بیشتر طول بکشد سلامت روانشان به خطر می‌افتد. تاثیر سکوت بیش از حد دقیقا برعکس مزایای آن است و باعث افزایش اضطراب، دور شدن از اجتماع و افت سطح مهارت‌های اجتماعی می‌شود. ظرفیت تحمل سکوت برای افراد مختلف، با توجه به سبک زندگیشان متفاوت است. خوب است که ظرفیت تحمل سکوت را در خود بالا ببریم چون تحقیقات نشان می‌دهند که دو ساعت قرار گرفتن در سکوت، به‌طور مستمر باعث رشد نورون‌های عصبی در هیپوکمپ مغز و تقویت یادگیری، حافظه و درک احساسات می‌شود. همچنین افزایش ظرفیت تحمل سکوت باعث می‌شود از تاثیر سوء آن بر زندگی کم شود.
این مقاله‌ی روان‌نویس دربارهی کتاب‌هایی که حال آدم را خوب می‌کنند را از دست ندهید.
راه‌هایی برای تمرین سکوت
عادت و ظرفیت تحمل سکوت را می‌توان با تمرین‌های ساده اما مداوم افزایش داد. برای تمرین سکوت راه‌هایی وجود دارد که این‌جا به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
– مدیتیشن: بهترین زمان انجام مدیتیشن، در صبح است و تاثیر مثبتی بر روی عملکردمان در طول روز می‌گذارد. مدیتیشن انواع مختلفی دارد که با توجه به نیازتان می‌توانید انتخاب کنید به چه روشی انجامش دهید.
– وقت گذراندن در طبیعت: قدم زدن یا به‌طور کلی وقت گذراندن در طبیعت و شنیدن صداهای ملایم طبیعی که در آن وجود دارد، به آرامش یافتن و پیدا کردن سکوت درونی خیلی کمک می‌کند.
– پاکسازی دیجیتال: ما زمان زیادی را صرف فعالیت در فضاهای دیجیتال می‌کنیم. گاهی این فعالیت‌ها و محتواهایی که دنبال می‌کنیم آن‌قدرها هم مفید و ضروری نیستند. می‌توانیم با مدیریت کردن فضاهای مجازی و حذف مطالبی که کاربردی برایمان ندارند، به ذهن خود استراحت دهیم و فضای بیشتری برای سکوت و آرامش ایجاد کنیم.
در این مطلب از ورک‌لایف می‌توانید دربارهی انواع آشفتگی و نحوه‌ی مدیریت آن بیشتر بخوانید.
سخن آخر
با تمام توضیحاتی که در این مقاله شرح داده شد، شاید بتوانیم این نتیجه‌گیری را بکنیم که سکوت و استفاده‌ی درست از آن، نوعی مهارت است و این پتاسیل را دارد که به رشد ما به‌عنوان یک انسان کمک چشم‌گیری کند. مثل هر مهارت دیگری، برای بهره‌مند شدن از مزایا و تاثیر سکوت بر خود و زندگیمان، نیاز است آن را تمرین کنیم. می‌توانیم با قدم‌های کوچک و سکوت‌های ۵ تا ۱۰ دقیقه‌ای شروع کنیم و کم‌کم این مدت را افزایش دهیم و با خودمان دوست شویم و خودمان را دوست بداریم تا بتوانیم در روابطمان هم بهتر عمل کنیم. شما هم می‌توانید در کامنت‌ها از تجربیاتتان در رابطه با سکوت برای ما بیشتر بگویید.