صحبت از فن بیان و مهارت‌های ارتباطی همیشه نقل محافل حرفهای و تخصصی بوده است و اخیرا حتی فراتر از این حد و حدود رفته و جایگاه خود را در زندگی روزانه و ارتباطات شخصی ما هم تثبیت کرده. امروزه دیگر تقریبا هیچ‌کس پیدا نمی‌شود که منکر نقش تعیین‌کننده و تاثیر مثبت مهارت‌های کلامی و توانایی برقراری ارتباط موثر در بهبود سطح رضایت ما از زندگی باشد و تقریبا همه توافق دارند که خوب است این مهارت‌ها را هم به جعبه ابزار مهارت‌های نرم خودمان اضافه کنیم فن بیان هم یکی از همین مهارت‌های ارتباطی مفید است که بعد شخصی و حرفهای زندگی ما را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. برای تقویت فن بیان و استفاده‌ی آن در زندگی ابتدا باید با تعریف آن آشنا باشیم. در این مقاله، به توضیح این مفهوم و معرفی روش‌هایی برای تقویت فن بیان می‌پردازیم.
فن بیان چیست؟
هر کسی که باشید و در هر جایگاهی هم که قرار داشته باشید، حتما موقعیت‌هایی برایتان پیش آمده که نیاز داشته‌اید موضوعی را روشن و دقیق برای فرد دیگری شرح دهید و یا کسانی را قانع کنید که ایده و فکری که در سر دارید واقعا مناسب است و به اجرایی کردنش می‌ارزد. در این مواقع کدام توانایی شما به سراغتان آمده؟ احتمالا سعی کرده‌اید قابل فهم، شمرده و واضح صحبت کنید تا طرف مقابل متوجه منظورتان بشود یا گاهی ممکن است حتی لحن و تن صدایتان هم تغییر کند. تعریف مفهوم فن بیان دقیقا همین است:
هنر انتقال ایده‌ها و افکار به بهترین و موثرترین نحو.
فن بیان شامل سه عنصر اصلی است:
- انتخاب کلمات مناسب برای بیان منظور شما اهمیت زیادی دارد دایره لغات شما در این جا نقش مهمی دارد.
- لحن صدا می‌تواند تاثیر بسیار زیادی بر درک مخاطبان برداشت آنان از سخنان شما داشته باشد.
- زبان بدن شما می‌تواند به تاثیرگذاری صحبت و پیام کلام شما کمک کند.
فن بیان در واقع ارزش افزوده‌ای است که به کلام خود می‌دهیم تا انتقال آن به گوش شنونده و درک کلام‌مان توسط او به ساده‌ترین و موثرترین شیوه صورت بگیرد. تقویت فن بیان هم راه و روش‌هایی دارد و مثل همه‌ی مهارت‌های نرم دیگر قابل تمرین، پرورش و بهبود است.
مهارت گسترش دایره لغات را پیشنهاد میکنیم مطالعه کنید.
روش‌های تمرین و تقویت فن بیان
با تقویت فن بیان و به‌دنبال آن افزایش نفوذ و تاثیرگذاری کلام‌مان در میان اطرافیان، می‌توانیم در مذاکرات و ارتباطات به اهدافی که داریم برسیم و همین موضوع باعث بالا رفتن اعتماد به نفس در ما خواهد شد. برای دست پیدا کردن به این مهارت و یا ارتقای سطح توانایی‌مان در فن بیان، تمرین‌هایی وجود دارد که انجام آن‌ها به‌مرور باعث پیشرفت در روابط‌مان می‌شود:
– ضبط صدا و گوش دادن به صدای خود:
برای تقویت فن بیان، لازم است که اول به دید درست و واقعی از نقاط قوت و ضعف‌مان برسیم. با ضبط صدای خود هنگام صحبت کردن و بعد گوش دادن به آن می‌توانیم این دید را پیدا کنیم. وقتی به صدای ضبط‌شده‌ی خود گوش می‌دهیم باید به کلمات پرکننده‌ی جمله، تلفظ کلمات، زیر و بم صدا و مواردی از این دست توجه کنیم و نقاطی را که جای بهبود دارد شناسایی کنیم و برای رفع آن‌ها تلاش کنیم. بهتر است کلمات پر کننده مثل “آم” یا “مثلا” را با جملاتی مثل “فکر می‌کنم بهتر است از این نظر به این موضوع بپردازیم که…” جایگزین کنیم تا تاثیر کلام‌مان بر روی شنونده بیشتر شود.
– کنترل سرعت:
سرعت مناسب بستگی به موضوع صحبت ما دارد. هنگام صحبت درباره‌ی موضوعات تخصصی، معمولا سرعت کم‌تری استفاده می‌شود تا مطلب برای مخاطب جا بیفتد، از طرفی نباید سرعت آن‌قدر کم باشد که باعث خستگی و کسالت شود. اگر مطلبی را از حفظ ارائه می‌دهیم یا می‌خواهیم موضوع را باز کنیم و گسترده‌گویی کنیم، سرعت را بالا می‌بریم تا اصل مطلب از دست نرود. بیشترین چیزی که اهمیت دارد و در کنترل سرعت کلام تاثیر می‌گذارد، شمرده بودن و قابل فهم بودن آن است و این‌که پیام را به شکل دلخواه ما به شنونده انتقال دهد.
– یادگیری از بزرگان و متخصصان:
می‌توانیم از اساتید فن بیان، سخنران‌ها، گویندگان رادیو و حتی گویندگان پادکست‌های موردعلاقه‌مان درباره‌ی طرز بیان‌شان بیاموزیم فقط کافی است که به آن‌ها خوب گوش دهیم و به نکاتی که در گفارشان توجه‌مان را جلب می‌کند توجه کنیم و هنگام تمرین سعی کنیم ما هم رعایت‌شان کنیم. کلاس‌های آموزش فن بیان و کتاب‌ها هم منابع دیگری هستند که می‌توانیم برای افزایش دانش و تقویت فن بیان از آن‌ها استفاده کنیم.
در پایان از دوره رایگان در مقاله پیشنهادی ما درباره فن بیان می‌توانید استفاده کنید.
– بازخورد گرفتن از اطرافیان:
بازخورد گرفتن از اطرافیان می‌تواند نقاط قوت و ضعف ما را به ما نشان دهد و با کار کردن روی ضعف‌ها و بازخورد دوباره، متوجه نتیجه‌بخش بودن تمرین‌ها و روند پیشرفت‌مان شویم. بهتر است از کسانی که مورد اعتماد و روراست هستند و رشد ما برایشان مهم است کمک بگیریم تا به نتایج درست‌تر و مناسب‌تری برسیم.
– تمرین تنفس: به‌عنوان کسی که به‌دنبال تقویت فن بیان است، خوب است که از تاثیر تنفس درست و اصولی غافل نشویم. تنفس عمیق و شکمی کیفیت و قدرت صدای ما را حفظ کرده و ما را فردی با اعتماد به نفس نشان می‌دهد در حالی که تنفس سطحی و سینه‌ای باعث کوتاه شدن نفس و کشیدگی تارهای صوتی شده و باعث ضعیف شدن صدا می‌شود. در این حالت ممکن است از نظر مخاطب، وحشت‌زده و مضطرب به‌نظر برسیم. همان‌طور که در توضیح این مورد اشاره شد، اعتماد به نفس داشتن هنگام صحبت خود از عوامل تاثیرگذاری کلام است؛ پس اعتماد به نفس فقط نتیجه‌ی نهایی تقویت فن بیان نیست بلکه ابزار رسیدن آن هم هست. یکی از عواملی که می‌تواند کمک‌مان کند تا در میان صحبت آرامش خود را حفظ کنیم و انسجام کلام خود را حفظ کنیم این است که از قبل به موضوعاتی که ممکن است در طول مکالمه اتفاق بیفتد فکر کنیم و پیش‌زمینه‌ای در موردشان داشته باشیم.
مقاله مهارت نرم چیست؟ را نیز مطالعه کنید.
نکاتی برای حفظ کیفیت صدا
علاوه بر روش‌هایی که برای تمرین فن بیان ذکر کردیم، نکاتی هم هستند که رعایت آن‌ها خارج از زمان تمرین هم باعث بهبود وضعیت حنجره و حفظ کیفیت صدا می‌شود. صدای ما بخشی جدانشدنی از ماست و اگر می‌خواهیم قدرت بیان خود را تقویت کنیم، باید از ابزار کارمان، یعنی بدن‌مان، به خوبی محافظت کنیم.
– حفظ رطوبت بدن با نوشیدن آب کافی:
اکثر ما کم‌تر از میزان نیاز بدن‌مان آب می‌نوشیم. این موضوع می‌تواند تاثیر منفی بر روی حنجره و صدای ما داشته باشد و آن را آسیب‌پذیرتر کند. تاثیر نوشیدنی‌های دیگر مثل قهوه، چای، نوشابه یا نوشیدنی‌های الکلی مثل آب نیست و آمادگی لازم را به حنجره نمی‌بخشد.
– حفظ حالت مناسب بدن و استفاده از زبان بدن:
حالت بدن و به‌خصوص حالت سر و گردن در کیفیت صدا تاثیرگذار است. اگر حالت بدن بسته و خمیده باشد، بخشی از قدرت بالقوه‌ی صدا از دست می‌رود. برای رسیدن به صدای مناسب و تقویت قدرت بیان بهتر است که ستون فقرات، صاف و در حالتی نزدیک به حالت طبیعی خود باشد و گردن هم خمیده نباشد؛ اگر چانه کمی به سمت بالا و سر کمی کج باشد، صدای شفاف‌تری خواهیم داشت. همچنین برای تاثیرگذاری بیشتر سخنان‌مان، استفاده از زبان بدن و حرکات چشم بسیار مفید و کاربدی‌اند.
– خواب کافی و خسته نبودن صدا:
تقویت فن بیان نیاز به استراحت هم دارد. خواب کافی به مدت حداقل ۷ ساعت در شبانه‌روز برای داشتن صدایی بهتر نیاز است. اگر صدا خسته باشد، انعطاف معمول و طبیعی خود را نخواهد داشت و استفاده از آن انرژی بیشتری از ما می‌گیرد. برای این‌که بهترین صدای خود را به مخاطبان‌مان ارائه دهیم و بیشترین تاثیر را روی آن‌ها بگذاریم، خواب و استراحت کافی باید حتما رعایت شود.
در این مقاله باهم دیدیم که فن بیان، مهارتی که این روزها اسمش همه‌جا به چشم می‌خورد، چه مفهومی دارد؛ چگونه می‌توان آن را تمرین کرد و یادگیری آن، چه مزایایی دارد. انجام تمرین‌های مربوط به پرورش صدا و فن بیان شاید به‌نظر ساده بیاید ولی چیزی که اهمیت دارد و بیشترین تاثیر را در تقویت فن بیان می‌گذارد، ممارست و تکرار این تمرین‌هاست تا در بلندمدت ما را به نتیجه‌ی دلخواه برساند. این مهارت در موفقیت‌های شغلی و شخصی ما تاثیر چشمگیری خواهد داشت و می‌توان به یادگیری و تقویت آن مانند یک سرمایه‌گذاری برای داشتن موقعیت‌های رضایت‌بخش‌تر در آینده نگاه کرد.