معرفی انواع طرحواره ها در روانشناسی

تله های زندگی و یا طرحواره ها که اغلب در دوران کودکی و نوجوانی فرد شکل گرفته اند؛ تله های زندگی و یا طرحواره ها القا کننده طرز فکر و نوع رفتار و احساسات افراد هستند که باعث باعث سلب احساس آرامش از فرد می‌شود. مشکلات و گره در روابط عاطفی، روابط کاری، روابط خانوادگی و همچنین روابط دوستانه ایجاد می‌کند و اجازه نمی‌دهد که فرد به شکل صحیحی با اطرافیان و حتی خودش ارتباط برقرار کند. در این مقاله میخواهیم به انواع طرحواره هایی که میتوانند به شما آسیب بزنند بپردازیم.

تعریف طرحواره ها

جفری یانگ بر این عقیده باور داشته است که طرحواره های شخصیتی همانند یک الگو ثابت هستند که فرد را در یک چارچوب ذهنی مشخص قرار می‌دهد که در دوران کودکی ایجاد می‌شود و تا بزرگسالی ادامه داشته است. این طرحواره ها نوع نگاه جهان بینی افراد را مشخص می‌کند. طرحواره‌ها شامل باورها و احساسات مهمی در مورد خود فرد و محیط اطراف فرد می‌باشد که افراد آن‌ها را بدون دلیلی پذیرفته اند و در برابر تغییر باور ها و احساسات شکل گرفته مقاومت می‌کنند.

مقاله طرحواره چیست را نیز از دست ندهید.

تاثیر دوران کودکی در ایجاد طرحواره ها

همانطور که پیش تر به آن اشاره کردیم اغلب طرحواره ها و تله های شخصیتی در دوران کودکی آغاز می‌شوند. اصلی ترین عاملی که باعث ایجاد طرحواره ها می‌شود عدم رفع نیازهای عاطفی اساسی در دوران کودکی است. نیازهای عاطفی کودکان متنوع و زیاد هستند اما تعدادی از آن ها از اساسی ترین نیازهای کودکان هستند؛ که لازم است این نیازهای عاطفی اساسی به طور صحیح تامین شود تا کودک در دوران بزرگسالی دچار طرحواره‌ها و یا تله های شخصیتی نشود.

معرفی نیازهای عاطفی اساسی

• احساس امنیت

کودکان همواره به یک محیط امن و به دور از تنش و درگیری برای زندگی نیاز دارند.

• نیاز به عشق و محبت

کودکان نیازمند به دریافت احساس عشق و محبت بی قید و شرط از جانب خانواده هستند.

• ارتباط صحیح والدین با کودکان

ارتباط باید به شکلی باشد که پدرومادر در ارتباط با فرزندان خود دچار نوسانات خلقی نباشند و باثبات رفتار کنند.

• ایجاد احساس کافی بودن در کودک

خانواده‌های کنترل گر دائما با بیان تذکراتی سعی می‌کنند که کودک خود را کنترل کنند که این کار باعث می‌شود که کودک متوجه وظایف و مسئولیت های خود نشود.

• تفریح کردن

تفریح کردن باید جزوی از روتین کودکان باشد و کودکان نباید تنها روی یک فعالیت مثلا درس خواندن متمرکز باشند.

چگونه متوجه شویم که در تله شخصیتی گرفتار شده ایم؟

تست طرحواره یانگ یک تست روانشناسی است که با استفاده از آن می‌توانیم طرحواره‌های ناسازگار ایجاد شده در فرد را شناسایی کنیم. تست یانگ نسخه های مختلفی دارد که نسخه ۹۰ سوالی بیشترین کابرد را در بین روانشناسان دارد. روانشاسان با استفاده از تست یانگ ۱۸ طرحواره ای را که در ادامه به معرفی آن میپردازیم شناسایی می‌کنند. پس با استفاده از تست یانگ می‌توانیم متوجه شوم که در کدام تله شخصیتی گرفتار شده ایم.

مقاله انواع تست های شخصیت شناسی را نیز مطالعه کنید.

انواع طرحواره ها در روانشناسی

۱۸ طرحواره شناخته شده به پنج گروه تقسیم می‌شوند.

۱-انواع طرحواره های طرد و جدایی

• طرحواره رها شدگی

افرادی که درگیر طرحواره رهاشدگی هستند؛ همواره درگیر این احساس هستند که قرار است اطرافیانشان آن ها را ترک ‌کنند. ترس از تنها شدن منجر به کاهس حس اعتماد به نفس در آن ها می‌شود.

• طرحواره بی اعتمادی

افراد درگیر طرحواره بی‌اعتمادی نسبت به اطرافیان خود بی‌اعتماد می‌شوند و دائم احساس می‌کنند دیگران می خواهند به آن‌ها آسیب بزنند.

• طرحواره شرم

افراد در طرحواره شرم نسبت به خود احساس بی ارزشی می‌کنند و با استفاده از کلمات تحقیر کننده درباره خود حرف می‌زنند.

• طرحواره دوری از اجتماع

افراد درگیر طرحواره انزوا اجتماعی تمایل کمتری به حضور در جمع دارند و دوست دارند تنهایی کارهایشان را انجام دهند.

• طرحواره کمبود محبت

افراد گرفتار طرحواره کمبود محبت همواره درگیر این افکار هستند که هیچ کس حرف های آن ها را  گوش نمی‌دهد و کسی آن ها را درک نمی‌کند.

۲-انواع طرحواره های اختلال در شخصیت

• طرحواره ترس از شکست

افراد گرفتار در طرحواره شکست همواره خود را فردی شکست خورده می‌بینند و اغلب فکر می‌کنند که توانایی کافی برای انجام کارهایشان را ندارند.

• طرحواره آمیختگی

افرادی که  در طرحواره آمیختگی گرفتار شده اند در روابط خود نیازها و علایق شخصی خود را فراموش می‌‍‌کنند. در انجام کارهای خود نمی توانند سیاست داشته باشند.

• طرحواره وابستگی

افراد گرفتار طرحواره دلبستگی همواره نیازمند این هستند که دیگران از آن ها دفاع و حمایت کنند به عبارت دیگر فرد به تنهایی نمی تواند از خود دفاع کند، تصمیم بگیرد و کارهایش را انجام دهد.

• طرحواره احساس آسیب پذیری

افرادی که در طرحواره آسیب پذیری درگیر هستند دائما احساس می‌کنند از طرف اطرافیانش مورد آسیب قرار میگیرند.

۳-انواع طرحواره های احساس هدایتگری از جانب دیگران

• طرحواره تایید طلبی

افراد گرفتار طرحواره تایید طلبی دائما به دنبال این هستند که تایید دیگران را بگیرند و برای اینکه مورد تایید قرار بگیرند نظرات خودشان را بیان نمی‌کنند.

• طرحواره اطاعت

افراد گرفتار طرحواره اطاعت افراد مهربانی هستند و برای نشان دادن احساس مهربانی خود و ناراحت نکردن دیگران احساسات و نظران شخصی خود را بیان نمی‌کنند.

• طرحواره ایثارگری

افرادی که درگیر طرحواره ایثار هستند در برقرار کردن ارتباط با دیگران نیازهای خود را فراموش می‌کنند. این افراد شنونده‌های خوبی برای دیگران هستند و اغلب موارد درباره مشکلات خود صحبت نمی‌کنند.

۴- انواع طرحواره های اختلالات مرزی

• طرحواره بزرگ منشی

افراد گرفتار در طرحواره بزرگ منشی همواره خود را فردی بزرگ و خاص تصور می‌کنند. اینکه چگونه به اهداف خود برسند برایشان اهمیت ندارد و به راحتی قوانین را دور می‌زنند زیرا صرفا دستیابی به اهدافشان برایشان اهمیت دارد.

• طرحواره خودداری ناکافی

افراد گرفتار طرحواره خودداری ناکافی؛ دارای عملکردهای اتفاقی هستند که این عملکردها اغلب برپایه هیجان هستند. این افراد نمی‌توانند برای طولانی مدت تمرکز کنند زیرا همواره دچار پرش فکری هستند.

۵- انواع طرحواره های افراطی

• طرحواره بازداری هیجانی

افراد گرفتار در طرحواره بازداری هیجانی افراد نمی‌توانند احساسات و هیجانات خود را بیان کنند. همچنین نمی‌توانند نسبت به دیگران ابراز محبت کنند و درگیر استدلال‌های منطقی هستند.

• طرحواره بد بینی – منفی گرایی

افراد گرفتار در طرحواره بدبینی – منفی گرایی به تمامی مسائل نگاه منفی دارند و هرگاه اتفاقی با روند مثبت اتفاق می‌افتد دچار استرس می‌شوند و با احتیاط بیشتر رفتار می‌کنند تا دچار اشتباه نشوند.

• طراحواره با معیارهای سخت گیرانه

افراد درگیر طرحواره معیارهای های سخت گیرانه با معیارهای سخت گیرانه سطح توقع و انتظارشان را از خود بالا می‌برند و هیچ وقت از خودشان احساس رضایتمندی ندارند.

• طرحواره تنبیه

در طرحواره تنبیه افراد خودشان را به خاطر اشتباهاتی که انجام داده‌اند سرزنش و تنبیه می‌کنند؛ حتی درصورتی که دیگران هم دچار خطا شوند سرزنش و تنبیه می‌کنند و از اشتباه دیگران نمی‌گذرند و دیگران را نمی‌بخشند.

در صورتی که خود را درگیر هریک از طرحواره ها احساس می‌کنید می توانید با استفاده از راهکار‌های موجود و یا مطالعه برخی کتب می‌توانید خودتان را از این طرحواره ها و تله های زندگی رها کنید. تیم روان نویس امیدوار است که در این مسیر بتواند هم قدم شما باشد و شما را تا زمان رهایی  از طرحواره ها و تله های زندگی همراهی کند.

خیلی ممنون از زمانی که برای مطالعه سپری کردید.