پایه‌ریزان و بنیان‌گذاران علوم نو در هر نقطه‌ای از جهان قابل توجه و احترام همگان‌اند. در ایران هم از این افراد نوآور و اندیشمند کم نبوده‌اند. روانشناسی از علومی است که به تدریج و با زحمات افراد بسیاری در کشور ما به جایگاه امروزش رسیده و می‌توان گفت اشخاص متعددی برای این علم پدری کرده‌اند. اما چه کسانی عنوان پدر علم روانشناسی ایران را از طرف صاحب‌نظران داخلی و خارجی دریافت کرده‌اند؟ در این مقاله به همین موضوع می‌پردازیم.
در صورت تمایل برای آشنایی بیشتر با بزرگان روانشناسی، می‌توانید مقاله‌ی پدر روانشناسی کودک را بخوانید.
علی اکبر سیاسی؛ پدر علم روانشناسی مدرن
علی اکبر سیاسی روانشناس، سیاستمدار و از سال ۱۳۲۱ تا ۱۳۳۳ رئیس دانشگاه تهران بوده است. عمر پربار و طولانی او مملو از دانش‌اندوزی و خدمت به علم و جامعه بوده است.
زندگی‌نامه‌ی مختصر
علی اکبر سیاسی در سال ۱۲۷۴ در تهران متولد شد. او بعد از گذراندن تحصیلات ابتدایی و بعد مقاطع بالاتر، وارد مدرسه‌ی سیاسی شد تا علم سیاست بیاموزد. بعد از مدتی گذراندن تحصیلاتش در این مدرسه، در آزمونی که برای اعزام دانشجو به خارج از کشور از طرف دولت انجام می‌گرفت شرکت کرد و انتخاب شد تا به اروپا برود. در آن‌جا بود که به دلیل رشته‌ی تحصیلی و کارش، نام خانوادگی سیاسی را برای خود انتخاب کرد. زمانی که علی اکبر هنوز در اروپا بود، جنگ جهانی اول درگرفت و او و دوستانش به ناچار به ایران برگشتند اما او بی‌کار ننشست و بعد از بازگشتش، کار تدریس را در دارالفنون و مدرسه‌ی علوم سیاسی شروع کرد. بعد از مدتی که شرایط جنگی آرام گرفت و رفت‌وآمد به اروپا دوباره برای دانشجویان ایرانی ممکن شد، علی اکبر به فرانسه رفت و در دانشگاه سوربن رشته‌ی روانشناسی را ادامه داد.
او در سال ۱۳۰۰ به همراه دوستان هم‌فکر خود، گروه فرهنگی ایران جوان را تشکیل داد و یکی از فعال‌ترین اعضای آن بود. بیست‌و‌یک سال بعد، در سال ۱۳۲۱ به مقام وزارت دولت رسید و ریاست دانشگاه تهران را به عهده گرفت. او لطف‌ها و خدمات بسیاری به دانشگاه، استادان و دانشجویانش کرده و تا امروز هم از پررنگ‌ترین و درخشان‌ترین روسای دانشگاه تهران به شمار می‌آید. علی اکبر سیاسی در استقلال دانشگاه تهران از دولت و حکومت وقت، بسیار تاثیرگذار عمل کرد. او همچنین امکانات بسیاری را برای دانشگاه تهران فراهم کرده که خرید تشکیلات آمریکایی‌ها در امیرآباد به نام دانشگاه، راه‌اندازی سازمان چاپ و انتشارات اختصاصی و ایجاد کتابخانه‌ی مرکزی دانشگاه از جمله‌ی آن‌هاست.
دستاوردها و خدمات دیگر
علی اکبر سیاسی، که او را با عنوان پدر علم روانشناسی مدرن ایران هم می‌شناسند، در سال ۱۳۲۴ توسط شورای فرهنگی بریتانیا به اروپا دعوت شد تا به مطالعه‌ی تشکیلات دانشگاه‌ها و سازمان‌های فرهنگی در آن کشور بپردازد. این تجربه قطعا به او در مدیریت بهتر و اثرگذارتر بزرگ‌ترین و مهم‌ترین دانشگاه ایران یعنی دانشگاه تهران کمک کرد. چهار سال بعد از سفرش به بریتانیا، سیاسی دوباره به فرانسه سفر کرد اما این بار به عنوان عضو کمیته‌ی تالیف تاریخ علمی و فرهنگی بشر. او در این جلسات به به‌روزترین اخبار علمی و فرهنگی کشورهای مختلف دنیا دست می‌یافت و می‌توانست هر بار با نگاه نو و تازه‌ای که درونش شکل گرفته بود، به امور کشور و دانشگاه رسیدگی کند. این جلسات فرصتی برای ترویج و رشد فرهنگ معاصر ایران فراهم آورده بود و او از این فرصت‌ها به خوبی استفاده می‌کرد.
او وزیر آموزش و پرورش و امور خارجه‌ی دولت زمان خودش هم بوده و لایحه‌ی قانون تربیت معلم و آموزش اجباری رایگان از ایده‌ها و خدمات اوست. اما سیاسی علاوه‌بر نقش پررنگی که بر روی سیاست‌گذاری‌های علمی و فرهنگی کشور داشت، خدماتی را هم به‌طور ویژه به رشد علم روانشناسی اختصاص داد که تخصص و رشته‌ی خودش بود. علی اکبر سیاسی اولین بار تدریس درس روانشناسی را در ایران انجام داد و اولین آزمایشگاه روانشناسی را در کشور تاسیس کرد. همچنین انجمن روانشناسی ایران را برای حمایت و تبادل نظر متخصصان این رشته تاسیس کرد و ریاست آن را هم تا مدت‌ها به عهده داشت.
او در نهایت بعد از انجام تمام این کارها و فعالیت‌ها، در سال ۱۳۶۹ در سن ۹۵ سالگی درگذشت.
مقاله تاریخچه روانشناسی را نیز بخوانید.
سعید شاملو؛ پدر علم روانشناسی بالینی
سعید شاملو بنیان‌گذار روانشناسی بالینی در کشور است و علاوه‌بر تالیفات و ترجمه‌های ارزشمند، دستاوردها و خدمات زیادی دیگری هم دارد.
زندگی‌نامه‌ی مختصر
سعید شاملود در سال ۱۳۰۸ در ملایر به دنیا آمد. او تا پایان مقطع دبیرستان در ایران بود و بعد از آن برای ادامه‌ی تحصیل به آمریکا رفت و به ترتیب مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا را در دانشگاه‌های جورج واشنگتن، دانشگاه ایالتی واشنگتن و دانشگاه ایلی‌نویز در رشته‌ی روانشناسی بالینی و روان‌درمانی گذراند. در همان کشور آمریکا دو سال با سمت استادیاری در دانشگاه و به عنوان روانشناس بالینی در بخشی از بیمارستان ایلی‌نویز مشغول به کار بود. پس از گذراندن این دوران، شاملو به ایران بازگشت و از سال ۱۳۴۰ تا ۱۳۴۲ در دانشکده‌ی پزشکی دانشگاه شهید بهشتی به تدریس و پژوهش و همچنین کارهای بالینی مشغول شد. از سال ۱۳۴۲ تا ۱۳۷۳ هم در دانشگاه علوم پزشکی تهران به کار خود در زمینه‌ی تحقیقات و خدمات بالینی و تدریس ادامه داد. او بعد از گذران دوران استادیاری و دانشیاری در این دانشگاه در نهایت به مقام استادی رسید.
دستاوردها و خدمات دیگر
بعد از دوره‌ای از رکود و عدم فعالیت که بر انجمن روانشناسی ایران سایه انداخته بود، سعید شاملو بانی تجدید حیات این سازمان شد و ریاست دوره‌ی اول، دوم و پنجم انجمن را به عهده گرفت. او همچنین از پیشگامان تنظیم و طراحی سازمان نظام روانشناسی ایران بوده است. دکتر سعید شاملو برای اولین بار سرفصل‌های مقاطع کارشناسی ارشد و دکترای روانشناسی بالینی را تدوین کرد و از این لحاظ به تثبیت و ترویج این علم به‌طور تخصصی میان دانشجویان و دیگر افراد خدمت بزرگی ارائه کرد. تاسیس دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی یکی از دیگر خدمات اوست؛ او در این دانشگاه مسئولیت تدریس و مدیریت گروه مرتبط به رشته‌ی خود را هم بر عهده داشت.
شاملو در سطح بین‌المللی در زمینه‌ی تخصصی خود فعال بود و عضویت در انجمن‌های جهانی زیادی را در کارنامه‌اش دارد. مرکز بین‌المللی شرح حال نویسی (IBC) در کمبریج انگلستان، او را به‌عنوان یکی از نامزدهای انتخابی مرد سال ۲۰۰۴ معرفی کرده بود و این نشان از تاثیر عظیم علم و خدمات او بر جامعه‌ی روانشناسی و به دنبال آن بر تمام جامعه‌ی انسانی است. سعید شاملو کارش را بسیار جدی می‌گرفت و آن را بر هر چیز دیگری اولویت می‌داد. او دقیقا یک هفته بعد از برگزاری دومین کنگره‌ی بین‌المللی روان‌درمانی در شرق و گفت‌وگوی تمدن‌ها، که رئیس و دبیر اجرایی آن بود، دچار حمله‌ی قلبی و به بیمارستان منتقل شد. با این‌که به شرط استراحت مطلق در خانه او را از بیمارستان مرخص کردند، دوباره سر کار برگشت و دوباره دچار حمله‌ی قلبی شد اما این بار متاسفانه دیگر برگشتی در کار نبود.
در دی ماه سال ۱۳۸۳ دکتر سعید شاملو بر اثر حمله‌ی قلبی، جان خود را از دست داد.
مقاله پدر روانشناسی کودک را نیز مطالعه کنید.
دیگر بزرگان علم روانشناسی
دیگر افرادی که برای علم روانشناسی پدری کردند و باعث رشد بیش از پیش آن شدند عبارتند از:
عبدالله شفیع آبادی: اولین فارغ‌التحصیل رشته‌ی مشاوره و پدر علم مشاوره در ایران
علی‌محمد کاردان: پدر علم روانشناسی و علوم تربیتی ایران
هاراطون داویدیان: بنیان‌گذار و پدر علم روانپزشکی ایران
در این مقاله سعی کردیم تعدادی از بزرگان رشته‌ی روانشناسی را معرفی کنیم که دانش و خدماتشان به رشد و شکل یافتن این رشته در کشور کمک‌هایی بی‌بدیل و چشم‌گیر کرده است. علم روانشناسی در طول سال‌های طولانی بالا و پایین‌های خاص خود را داشته است اما امروزه خدمات تخصصی روانشناسی، بسیار پر استفاده و در دسترس‌اند. به همین جهت خوب است از کسانی که این مسیر را برای ما هموار کرده‌اند هم یاد کرده و قدردانشان باشیم.